• TS BS Nguyễn Thành Như
• Nam khoa cho mọi người
• Thứ tư - 03/08/2016 - (3,838 lượt xem)

THỜI ĐẠI LOẠN CƯỜNG DƯƠNG

TS BS Nguyễn Thành Như

           Bây giờ cứ bật tivi lên xem một buổi truyền hình trực tiếp đá banh hấp dẫn hay một chương trình gameshow li kì là sẽ có vài lần chương trình bị gián đoạn bởi một kỵ sĩ khôi ngô tuấn tú hùng dũng là nhờ sử dụng, nếu không phải là sâm A B C gì đó thì cũng là Linh Đơn, Diệu Đơn thần bí. Bỏ tivi, lật báo giấy hay vô net đọc báo mạng thì cũng đầy các loại sâm, đơn đó giúp quý ông mãi mãi cường tráng, cường dương. Và chắc để nâng cao kiến thức y học cho cộng đồng chăng mà các công ty còn cung cấp đủ thứ thông tin loạn xạ hé lộ bí mật cường tráng của quý ông là do testosterone quyết định. Truyền thông còn đi một bước xa hơn nữa là nói huỵch toẹt cho mọi người biết rằng sâm, đơn đó giúp bổ sung sự thiếu hụt testosterone ở nam giới; thậm chí, mặc dù chỉ là thực phẩm chức năng, chúng còn có khả năng siêu phàm: kích thích tế bào tinh hoàn sản xuất testosterone ?!?

            Sự thực là sao? Testosterone quan trọng ra sao? Làm sao một quý ông trung niên biết mình bị thiếu testosterone? Khi nào cần dùng testosterone để cơ thể khỏe? Dùng ra sao để ít hại? Dùng loại nào, thuốc hay sâm, hay linh đơn? Chúng ta hãy tìm hiểu việc này trong bộ "kinh thánh" của chuyên ngành Nam Khoa (bộ sách Campbell-Walsh Urology, bản mới nhất năm 2016, gồm khoảng 3600 trang giấy A4 chi chít chữ).

Testosterone là gì?

            Nếu không có testosterone thì loài người chỉ toàn phái nữ, không còn một mống nam giới. Và như vậy sẽ không có loài người. Đây là một chất do các tế bào Leydig, một loại tế bào đặc biệt của tinh hoàn tiết ra (trong chữ testosterone có gốc testis, nghĩa là tinh hoàn). Nhờ có testosterone mà bào thai nam mới biến đổi thành nam giới, không có nó, bào thai sẽ theo hướng nữ. Để tinh hoàn sản xuất ra testoterone thì một tuyến nhỏ nằm trong não là tuyến yên tiết ra chất LH; chất này "bảo" tinh hoàn tiết testosterone. Nếu không có chất LH này thì tinh hoàn không tiết ra chút testosterone nào hết. Nếu nồng độ testosterone trong máu vượt quá ngưỡng sinh lý bình thường thì chính testosterone sẽ tác động lên tuyến yên, làm LH giảm xuống. Ngược lại, nếu testosterone xuống thấp thì nó sẽ tác động lên tuyến yên, làm tăng tiết LH, từ đó sẽ kích thích tinh hoàn tăng tiết ra testosterone.

            Khi trẻ trai dậy thì, testosterone được tiết tăng đột ngột, rồi giữ ổn định ở tuổi thanh niên. Nồng độ testosterone trong máu nam giới trưởng thành vào buổi sáng từ 11 nmol/l đến 35nmol/l. Từ khoảng tuổi 40, nồng độ testosterone bắt đầu giảm. Điều này có thể gây ra giảm ham muốn và chức năng tình dục, giảm khối lượng và chiều dài cơ,  giảm tỉ trọng xương (làm tăng loãng xương), tăng khối lượng mỡ, giảm trí nhớ, dễ bị chứng  trầm cảm, hay ngủ gục, rụng lông tóc, lông mày…; giảm sản xuất hồng cầu, số lượng và chất lượng tinh dịch kém, trong đó số lượng tinh trùng giảm đáng kể. Đây không chỉ là vấn đề sinh hoạt tình dục đơn thuần mà còn là vấn đề tâm lý, xã hội phức tạp.

Mãn dục nam là gì?

            Người bị mãn dục nam là những người trên 40-50 tuổi, có những biểu hiện của việc thiếu testosterone trong cơ thể như mất ham muốn tình dục, mất khả năng cương, dễ mệt mỏi, khó tập trung tư tưởng, giảm trí nhớ, giảm khối cơ, tăng lượng mỡ ở bụng và thân trên (nữ hóa tuyến vú), và nếu giảm testosterone kéo dài còn kèm thêm đau xương, loãng xương, tăng nguy cơ bệnh tim mạch. Khi xét nghiệm máu thì có giảm testosterone rõ rệt (dưới 8 nmol/l). Các triệu chứng của tình trạng giảm testosterone ở nam giới lớn tuổi cũng giống như ở phụ nữ mãn kinh nên mãn dục nam còn được gọi là mãn kinh nam. Điểm khác biệt giữa mãn kinh nữ và mãn kinh nam là phụ nữ ai cũng mãn kinh, nhưng nam giới thì không phải ai cũng bị giảm testosterone nặng nên không phải ai cũng bị mãn dục.

Làm sao để biết mình có bị mãn dục nam hay không? Có nhiều người bị không?

            Theo Morley, nhà nội tiết học người Mỹ chuyên về bệnh người cao tuổi, nếu bạn là nam giới trên 45 tuổi, muốn biết mình có bị hội chứng mãn dục nam hay không, bạn hãy trả lời các câu hỏi sau:

1. Bạn có giảm ham muốn tình dục hay không?
2. Bạn có thấy thiếu sức sống hay không?
3. Bạn có thấy sức mạnh và độ bền của cơ bị giảm hay không?
4. Bạn có cảm giác chiều cao giảm không?
5. Bạn có thấy giảm hứng thú với cuộc sống hay không?
6. Bạn có buồn bực và cáu gắt hơn bình thường hay không?
7. Khả năng cương của bạn có bị giảm không?
8. Bạn có ghi nhận gần đây khả năng chơi thể thao bị giảm hay không?
9. Bạn có hay buồn ngủ sau khi ăn tối không?
10. Bạn có ghi nhận khả năng làm việc trong thời gian gần đây bị giảm hay không?

Nếu trả lời “có” với câu hỏi số 1 hoặc số 7, hoặc với bất kỳ 3 câu hỏi nào khác, có thể là bạn bị mãn dục nam rồi. Bạn nên đến bác sĩ để được tư vấn và khám thêm. Các bác sĩ sẽ khám và đề nghị bạn làm nhiều xét nghiệm mà quan trọng nhất là định lượng nồng độ chất testosterone trong máu, kế đến là các chất khác trong máu: LH, FSH, PSA.

Xét nghiệm đo testosterone trong máu cần được thực hiện vào buổi sáng, bụng đói, từ 7- 10 giờ. Nếu nồng độ testosterone trong máu mà dưới 11 nmol/l thì có thể có mãn dục nam. Nếu con số này dưới 8 nmol/l thì mới có nhiều khả năng bị mãn dục nam. Chỉ có 2,1% nam giới từ 40-79 tuổi là bị mãn dục nam thôi, nghĩa là không phải ai trên 40 tuổi cũng cần dùng sâm, dùng linh đơn loạn cào cào.

Lợi ích và tác hại của dùng thuốc testosterone

            Bổ sung testosterone là phương pháp hiệu quả để cải thiện tình trạng mãn dục nam. Nó làm tăng sức sống, tăng ham muốn tình dục, cải thiện khả năng cương, cải thiện tinh thần (giảm buồn rầu, giận dữ, kích thích, mệt mỏi), cơ bắp to ra, mỡ bụng giảm, cân nặng giảm, tăng sức mạnh và độ bền của cơ bắp, giảm loãng xương, giảm nguy cơ tim mạch, cải thiện tình trạng thiếu máu. Những hiệu quả này thường được ghi nhận sau ít nhất 6 tuần điều trị (thường sau 3 - 6 tháng điều trị mới thấy rõ hiệu quả).

            Tuy nhiên, sử dụng testosterone cho người lớn tuổi có thể có hại. Testosterone không gây ra ung thư tuyến tiền liệt nhưng nếu đã bị ung thư này rồi mà dùng nó thì ung thư có thể bùng phát. Vì vậy, tuyệt đối không sử dụng testosterone nếu có bệnh hay nghi ngờ có bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Tương tự, không sử dụng testosterone nếu đang bị ung thư vú (nam giới cũng có bệnh này, dù rất hiếm so với nữ giới).

            Một tác động quan trọng của testosterone mà rất nhiều người hiểu sai, trong đó có cả những bác sĩ "nam khoa", là vô sinh. Họ nghĩ rằng testosterone cần cho tinh trùng nên nếu ai bị hiếm muộn thì cứ cho dùng testosterone là tinh trùng khỏe lên. Điều tại hại là tinh trùng chẳng những không khỏe mà còn yếu hơn, thậm chí bị triệt tiêu hẳn, bởi vì tinh trùng chỉ chấp nhận testosterone do tinh hoàn tiết ra mà thôi. Nếu uống hay chích testosterone thì testosterone này một mặt không được tinh trùng chấp nhận nên tinh trùng chẳng tốt lên, mặt khác, lượng testosterone này còn ức chế tuyến yên và tinh hoàn, dẫn tới sự sinh tinh trùng của tinh hoàn bị đình trệ. Chính vì vậy mà bên Trung Quốc, testosterone từng được dùng làm thuốc ngừa thai đại trà cho nam giới. Những vị trung niên hay bô lão mà còn muốn tay bế tay bồng thì không được dùng thuốc testosterone. Đi kèm với việc bị vô sinh do dùng testosterone là hai tinh hoàn bị teo nhỏ, mềm nhão.

            Hói đầu cũng là một tác động ít ai ngờ của testosterone. Bổ sung testosterone có thể làm tình trạng đầu không còn sợi "tóc gió" nào để bay nữa.

            Ngoài ra, bệnh nhân dùng testosterone bổ sung có thể có triệu chứng tăng hồng cầu (có quá nhiều hồng cầu trong máu), ngừng thở lúc ngủ, nổi mụn đầy mặt, đầy lưng.

Bổ sung testosterone bằng cách nào?

            Sử dụng sâm, linh đơn, thực phẩm chức năng, cây cỏ chăng?

            Như đã đề cập ở các mục trên, khi lớn tuổi, nồng độ testosterone trong máu giảm dần. Sự giảm này là do các tế bào tinh hoàn bị lão hóa, "hết pin", không tiết ra dồi dào testosterone như hồi trẻ nữa. Cơ thể thừa biết điều đó nên tuyến yên đã tăng tiết chất LH, chất này "bảo" tinh hoàn tiết thêm testosterone. Lực bất tòng tâm, tuyến yên cứ tăng tiết LH cũng mặc kệ, tinh hoàn vẫn không tăng tiết thêm testosterone. Có chích thẳng LH vào cơ thể (hay chích hCG, chất tương đương LH) thì tinh hoàn cũng chẳng "nghe lời" hơn. Bởi vậy, không thể có một loại sâm, linh dược nào đó mà uống vào thì giúp tinh hoàn tiết thêm testosterone. Đây là kiến thức cơ bản của môn sinh lý học mà sinh viên y khoa năm thứ 2 nào cũng phải học. Vì thế, vị bác sĩ nào nói rằng dùng sâm hay linh đơn mà tinh hoàn tăng tiết testosterone tự nhiên thì vị ấy nên quay về trường y học lại năm thứ 2. Tương tự, vị bác sĩ nào có tên trong các "nghiên cứu khoa học" chứng tỏ các loại thực phẩm chức năng này có tác dụng làm tinh hoàn tăng tiết testosterone thì vị đó cần quay lại trường y để học lại môn Nghiên cứu khoa học - Xác suất - Thống kê vì chắc chắn nghiên cứu đó sai.

            Như vậy, để có thêm testosterone trong cơ thể, những vị bị mãn dục nam chỉ còn cách dùng thuốc testosterone.

            Các dạng thuốc testosterone

            Thuốc testosterone dưới dạng như viên thuốc cấy trong da, gel bôi ngoài da, miếng dán trên da bìu, viên ngậm trong lợi răng hoặc chưa bao giờ nhập vô thị trường Việt Nam, hoặc từng nhập vô nhưng không tồn tại được lâu dài do người tiêu dùng Việt Nam không ưa chuộng. Dạng thuốc viên uống và dạng thuốc chích là hai dạng thuốc testosterone phổ biến nhất ở Việt Nam.  

            Đối với thuốc uống, phổ biến là testosterone undecanoate tan trong dầu, không hại gan. Loại viên mesterolone có tác dụng yếu, không nên dùng. Thuốc chích thì có loại testosterone propionate, chích mỗi 2 ngày; hay testosterone enanthate, chích mỗi 2-3 tuần; và có loại testosterone undecanoate tan trong dầu thầu dầu, chích mỗi 3 tháng.

Ngoài testosterone bổ sung, thay đổi lối sống là việc cần khuyến cáo. Thay đổi lối sống theo hướng tích cực và giảm cân cũng góp phần cho việc điều trị thành công, bao gồm: chế độ ăn hợp lý, bỏ thuốc lá và hạn chế bia-rượu, tập thể dục đều đặn, tránh lo âu.

Tóm lại, nếu bạn đã bước chân vào ngưỡng 45-50 tuổi, rồi thấy từ 6 tháng đến 1 năm gần đây, người cứ mệt mệt, chan chán, "nhu cầu" ngày càng ít, lúc lâm trận cứ "dẻo dẻo", kém hào hứng và nếu bạn không bị thiếu ngủ, không bị áp lực cơm áo gạo tiền đè nặng, không ưu tư phiền muộn gì đặc biệt thì có thể bạn bị rơi vô hội chứng giảm testosterone rồi đó. Hãy đến bác sĩ, đa khoa cũng được, chuyên khoa tim mạch cũng OK, tiết niệu hay nam khoa thì càng tốt. Khám bệnh, cho bạn xét nghiệm nội tiết v.v...sẽ giúp bác sĩ cho bạn hướng chữa thích hợp nhất. Nếu cần dùng thuốc bổ sung testosterone thì hãy dùng đúng testosterone theo toa bác sĩ, đừng uống sâm, đơn chi đó mà vô nghĩa, tiền mất mà còn có thể mang tật.